Kopalnie rud ?elaza na Ple?niówce.

[heodes]

Od czasów rzymskich, a? do pocz?tków XX wieku, rejony po?o?one nad rzek? Kamienn? by?y o?rodkiem wydobywania i przetwarzania rud ?elaza. Odbywa?a si? tutaj dzia?alno?? wielkich pieców, hut ?elaza, walcowni i ku?ni. Materia?u do wytopu ?elaza dostarcza?y liczne kopalnie dzia?aj?ce na tym terenie. Jedn? z takich kopal? by?o pole górnicze u podnó?a góry Ple?niówka.


Szczyt Ple?niówki z betonowymi blokami gdzie do lat 80-tych XX wieku znajdowa?a si? przeciwpo?arowa wie?a obserwacyjna.

W tutejszym lesie mo?na znale?? dziesi?tki tzw. do?ów rudnych ( z których rud? wybierano do niewielkiej g??boko?ci), ale równie? wi?ksze zag??bienia po szybach kopalni g??binowych.


Lokalizacja do?ów rudnych u podnó?a Ple?niówki.

W lipcu 1811 roku w Suchedniowie i okolicach przebywa? Julian Ursyn Niemcewicz, który dokona? opisu fabryk na tym terenie.

"Fabryki narodowe ?elazne suchedniowskie bior? rud? do wielkich dwóch pieców parszewskiego i mostkowskiego z gór pod nazwiskiem: Granica, Jamne, M?odzawa, Laski, D?brów, Piekliska, Ple?niówka, Roknina, ?arnowa Góra. W górach tych ruda znajduje si? tylko gniazdziasta; niekiedy karnie ró?nej wielko?ci po?o?enia swego ci?gn? si? na s??ni dziesi?? do pi?tnastu, maj?c grubo?? ?y?y rozmait?; najgrubsza jednak w górze M?odzawce, bo w niej trafia si? grubo?? dwu?okciowa; w innych za? ma ?wier? ?okcia lub cokolwiek wi?cej. W ci?gu swoim ginie, padaj?c na dó? lub wybiegaj?c do góry. W górach wszystkich ruda p?askorowata nie znajduje si?; drobne rudy maj? nazwisko tatarkowatych. W?asno?? rudy w górach: w M?odzawie, Jamnem, Piekliskach i Ple?niowce, jest ostra i sucha, dla tego z niej wyrobione ?elazo mia?oby kruch w sobie. Do lania za? naczy? ró?nych, ammunicyj wojskowych, jest bardzo zdatna, bo ma dosy? flejsztyków w sobie."

?ab?cki Hieronim Hilary w 1841r. w ksi??ce „Górnictwo w Polsce : opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod wzgl?dem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. T. 1” tak pisa? o kopalniach na Ple?niówce:

"Kopalnia Pawe?, za kolonj? Piaski pod Parszowem, w trzech warstwach za sob? id?cych , z których jedna na górze Ple?niówce o 1/4 mili od Parszowa, druga o 1/8 mili ztamt?d w D?browie, trzecia za? pod Wielk? Wsi?. Kierunek warstw jest od zachodu ku wschodowi, upad 15° ku pó?nocy. Na wychodni tych warstw, s? dawne zroby. Ruda ilasta brunatno-czerwona, grubo?ci warstwy 8 do 10", nad ni? jest i?, a nad i?em piasek. Pod Ple?niówk? budowa warstwy w g??boko?ci 10 do 13 ?atrów, ko?o D?browy 2 do 3 ?atr. w Wielkiej Wsi za? 6 do 7 ?atr. Do r. 1833 tylko na dawnych zrobach rud? kopa?o 14 górników pod dozorem 1-go sztygara i od r. 1816 wydobyto do 60,000 kibli, lecz po zaprowadzeniu regularnej odbudowy w r. 1835, pracuje w niej sztygar, górników 3o, wozaków 10, ci?gaczy 10, pomocników 5, i ma dawa? równie do 10,000 kibli hutniczych. W r. 184o ukopano tylko 7,700 kibli."

*?atr (od niem. Lachter lub Klachter) – dawna miara górnicza równa 2,016 m.
*Kibel (z niem. Kübel) – dawna jednostka obj?to?ci u?ywana w Polsce w górnictwie i hutnictwie (kibel górniczy lub hutniczy). Jeden kibel mie?ci? w sobie 35 garncy lub 5,596 stóp sze?ciennych (0,14 m3).

Przegl?d górniczo-hutniczy czasopismo, po?wi?cone sprawom przemys?u górniczego i hutniczego. NO 6 (259). D?browa Górnicza w czerwcu roku 1920-go.Tom XII. Rudy ?elazne w b. Królestwie Polskiem.
"Najobszerniejszy z opisanych teren rud ?elaznych, zwi?zanych z formacj? kajprow? i retyck?, zajmuj?cy oko?o 1600 km2, przylega do ci?gu rud pstrego piaskowca od pó?nocnego wschodu. Zachodni? granic? tego ci?gu stanowi linja Skórnice, Falków, Radoszyce, Ruda Maleniecka, Bia?aczów; granica pó?nocna przechodzi poni?ej Opoczna, sk?d skr?ca ku po?udniowemu wschodowi, biegn?c wzd?u? wychodni jury przez Przysuch? i Szyd?owiec do Ostrowca. Wyst?puj? tu przewa?nie rudy syderytowe, limonity rzadziej. Jedno ze z?ó? ?elaziaka brunatnego, ci?gn?ce si? od Parszowa i Majkowa do Bzina, le?y bezpo?rednio na pó?nocnem pa?mie wapienia muszlowego, wype?nia wszystkie rozpadliny i nierówno?ci jego powierzchni i jest pokryte bia?ym piaskiem i pstr? glin?. Drugie podobne z?o?e limonitu gliniastego, maj?ce I2 m. grubo?ci, znane jest pod nazw? Wielkie Rudniki; podobne z?o?e znajduje si? tak?e ko?o Bli?yna.
G?ówn? mas? tych z?ó? stanowi zawsze ?ó?ta i pstra glina, w której le?? wielkie nieforemne lub kuliste nerwy rudy ?elaznej; rzadziej tworz? te rudy ci?g?e pok?ady, które jednak s? zawsze bardzo zmienne i miejscami zw??aj? si? a nawet zupe?nie znikaj?, miejscami za? nabrzmiewaj? do znacznej grubo?ci. ?rednia grubo?? tych pok?adów rud nie przewy?sza 16 cali, pomimo ?e ca?e z?o?e wraz z glin? dosi?ga 2 — 3 m grubo?ci. Zwyczajny zbity i skorupowy cz?sto nieco porowaty ?elaziak brunatny stanowi tu najpospolitsz? rud?, która wewn?trz nerek w pustych przestrzeniach wyst?puje w’ postaci doskona?ego naciekowego ?elaziaka bru¬natnego. Razem z ostatnio wymienionemi rudami wyst?puje pod Parszowem i Majkowem jeszcze inna gdzie indziej bardzo rzadka odmiana; ma ona barw? ?ó?tawo brunatn?, jest zbita, niekiedy nerkowa, od?am ma nierówny i matowy a budow? cienko-krzywo-skorupow?; powierzchnie szczelin pokryte s? czarnym tlenkiem manganowym.
Z ?elaziakiem brunatnym znajduje si? tak?e zro?ni?ty zbity ?elaziak czerwony, przechodz?cy w gliniasty, który albo bywa przero?ni?ty niewielk? ilo?ci? delikatnych kryszta?ów promienistej szarej rudy manganowej, albo te? tak ?ci?le jest zmieszany z czarnym tlenkiem manganowym, i? ca?a masa nabiera barwy niebieskawo-czarnej i ma prze?om ziemisty. Takie zawieraj?ce mangan ?elaziaki czerwone stanowi? doskona?? rud?, s? bardzo ?atwo topliwe i daj? 35% - 40% ?elaza. Znajduj? si? one w okr?gach Rokicina, Ple?niówki i D?brówka ko?o Parszowa. Po?ród nich wydzielaj? si? niekiedy masy nerkowe, w których pod pow?ok? gliniastego lub brunatnego ?elaziaka czerwonego znajduje si? bia?a glina marglowa, wype?niona okr?g?emi wielko?ci prosa ziarnami brunatno-czerwonego ?elaziaka gliniastego."



?ród?o: Rozbiory chemiczne rud ?elaznych ze z?ó? ?rodkowo polskich.
"Przegl?d górniczo-hutniczy czasopismo, po?wi?cone sprawom przemys?u górniczego i hutniczego. NO 6 (259). D?browa Górnicza w czerwcu roku 1920-go.Tom XII. Rudy ?elazne w b. Królestwie Polskiem."


?lady po kopalniach g??binowych widoczne do dzi? to tzw. warpy czyli zwa?y p?onej ziemi i ska?y usypane dooko?a wej?cia do szybu. Wylot szybu, po wyeksploatowaniu by? zabezpieczany poprzez czopowanie czyli u?o?enie belek i ich zasypanie. Wchodzenie do ?rodka warpy jest niebezpieczne. W zag??bieniach tych cz?sto stagnuje woda.


Warpy u podnó?a Ple?niówki.