Rocznik PTH 2/2011
Piotr Kardy?
Krzysztof Zeme?a
Tadeusz Wojewoda
Ziemia skar?yska czy region skar?yski?
Zauwa?alny w trakcie poprzedniej dekady rozwój ?ycia kulturalnego, a ostatnio równie? post?p widoczny w wielu aspektach gospodarki rynkowej, sta?y si? podstaw? do wysuwania przez miejscowe elity postulatu stosowania m.in. w badaniach historycznych poj?cia „ziemia skar?yska” . Niew?tpliwie czynnikiem wzmacniaj?cym zainteresowanie takim nazewnictwem by?o po-wstanie powiatu skar?yskiego, który w naturalny sposób skupi? tereny zwi?zane od stuleci z osadami zlokalizowanymi na obszarze obecnego miasta.
Prezentowana w niniejszym szkicu przesz?o?? tera?niejszego miasta i jego okolic pokazuje, ?e zasi?g ziemi czy regionu nie by?y zjawiskiem sta?ym. Zawsze jednak b?dziemy mieli na my?li obszar b?d?cy swego rodzaju centrum gospodarczo-kulturalnym. Spróbujemy zatem przybli?y? genez? interesuj?cego nas regionu od pradziejów a? po schy?ek XX w. Nie nale?y si? tak?e dziwi? inicjatywie napisania tego rodzaju tekstu, gdy? wi?kszo??, o ile nie wszystkie ?rodowiska lokalne, pragn? z lepszym lub gorszym skutkiem, wpisa? histori? swojej Ma?ej Ojczyzny w ogólne procesy historyczne. Celem po?rednim za? mo?e by? pokazanie czynnikom decyzyjnym, jak wykorzysta? przesz?o?? i jej pozytywne aspekty w celu lepszego zwi?zania zaplecza z centrum .
Krzysztof Zeme?a
(Skar?ysko-Kamienna)
Kariera rodu Kazanowskich herbu Grzyma?a w XVI – XVII wieku
Kazanowscy w I po?. XVII w. – w czasach swego najwi?kszego znaczenia i wp?ywów, gdy ?y? jeden z najs?awniejszych przedstawicieli rodu – Adam, marsza?ek nadworny koronny, faworyt króla W?adys?awa IV Wazy, byli ju? rodzin? bardzo rozga??zion?. Przedstawiciele tego rodu osiedlili si? w Sandomierszczy?nie, Lubelszczy?nie, Ukrainie, Podlasiu i ziemiach litewskich. Piecz?towali si? Kazanowscy jednym z najstarszych polskich herbów – Grzyma?a, przedstawiaj?cym w polu z?otym mur czerwony o trzech wie?ach (basztach), w bramie stoj?cego rycerza z mieczem w prawej i tarcz? w lewej r?ce. W klejnocie nad he?mem w koronie na pi?ciu piórach pawich widoczne by?y trzy w??e. Najwi?ksza aktywno?? czo?owych przedstawicieli Kazanowskich tego pokolenia przypada na czasy panowania W?adys?awa IV. Z jednej strony dostrzegamy zacie?nianie kontaktu z dworem, wielu przedstawicieli cieszy?o si? tytu?em dworzanina królewskiego, dwaj z nich zajmowali kolejno podkomorstwo wielkie koronne, jeden marsza?kostwo nadworne koronne. Drugim niejako typem kariery by?a s?u?ba w wojsku. Nie by?o chyba powa?niejszego przedsi?wzi?cia wojskowego, w którym Kazanowscy by nie uczestniczyli, ryzykuj?c nieraz ?yciem na polach toczonych bitew, wreszcie trac?c je w przypadku Hieronima i Adama. Nie obca im by?a równie? dzia?alno?? sejmikowa i sejmowa.
Piotr S?awi?ski
(Sandomierz)
Dzia?alno?? Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego n a obszarze
Centralnego Okr?gu Przemys?owego
Mimo, ?e stowarzyszenie posiada szkice monograficzne, to nadal jego kompleksowa dzia?alno?? jest niewystarczaj?co opracowana. Wynika to z braku ?róde?, które uleg?y zniszczeniu podczas II wojny ?wiatowej. Omawiaj?c okres funkcjonowania PTK w latach trzydziestych do wybuchu wojny nie sposób przedstawi? tej organizacji bez zasygnalizowania t?a historycznego, które doprowadzi?o do jej powstania.
Ruch krajoznawczy na ziemiach polskich powsta? w drugiej po?owie XIX w. na terenie zaboru austriackiego, gdzie w 1873 r. powsta?o Galicyjskie Towarzystwo Tatrza?skie. W zaborze rosyjskim natomiast, dopiero 6 listopada 1906 r. zosta? zatwierdzony statut Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego przez Warszawsk? Komisj? Gubernialn? do Spraw Zwi?zków i Stowarzysze? , mimo czynionych od 1904 r. stara? o powo?anie takiej instytucji przez Emila Schönfelda i Aleksandra Janowskiego. By?a to organizacja powsta?a na fali odwil?y rewolucji 1905 r. Ze wzgl?du na panuj?ce warunki polityczne, mimo ?e w statucie podana by?a nazwa Polskie Towarzystwo Krajoznawcze w powszechnym u?yciu funkcjonowa?a nazwa Towarzystwo Krajoznawcze z przymiotnikiem „polskie”. Pomys?y regionalistów zrzeszonych w PTK przerodzi?y si? w inicjatywy, które na miar? ówczesnych mo?liwo?ci by?y wdra?ane w ?ycie. Wspó?cze?nie niewielu mieszka?ców regionu ma ?wiadomo?? pocz?tków wielu instytucji, które swymi korzeniami siegaj? Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Bez nich trudno sobie wyobrazi? funkcjonowanie obecnego spo?ecze?stwa. Inicjatywy te sz?y w ró?nych kierunkach, a dzi? stanowi? ró?ne dziedziny dzia?alno?ci, zw?aszcza w sferze us?ug np.: turystyka, ochrona przyrody, ochrona zabytków, muzealnictwo itd. Stanowi? one dzi? ?ród?o utrzymania dla wielu osób.
Roman Sowa
(Skar?ysko-Kamienna)
Nasze S?owo”. Przyczynek do historii skar?yskiej prasy zak?adowej doby PRL
Dzieje prasy skar?yskiej – bogatej i ró?norodnej – pozostaj? niezbadane. Dost?pne publikacje prezentuj? zagadnienie w szerokim kontek?cie prasy kielecczyzny . Wci?? brak odr?bnego i syntetycznego opracowania. Wyj?tek stanowi interesuj?cy artyku? Marcina Medy?skiego omawiaj?cy najwa?niejsze tytu?y skar?yskiego czasopi?miennictwa wydawane jednakowo? do wybuchu drugiej wojny ?wiatowej . Niniejszy artyku?, charakteryzuj?cy „Nasze S?owo” – pismo Zak?adów Metalowych w Skar?ysku-Kamiennej, wydawane z przerwami w latach 1952-1991 – stanowi jedynie niewielki, ale wa?ny wycinek poruszonego problemu. Wa?ny, poniewa? gazeta w swojej blisko czterdziestoletniej historii ukazywania si? – obok lokalnej mutacji „S?owa Ludu” – by?a najwa?niejszym ?ród?em informacji dla spo?eczno?ci Skar?yska-Kamiennej i okolicy. Ponadto „Nasze S?owo”, „[…] najlepsza w kraju gazeta zak?adowa ” – wedle zapewnie? wieloletniego redaktora na-czelnego pisma, Boles?awa Juchniewicza – stanowi?o bardzo dobry przyk?ad ??czenia tematyki informacyjno-politycznej i spo?eczno-kulturalnej w wydaniu lokalnym z zak?adow?.
Jaros?aw Dulewicz
(Kielce)
Codzienne problemy mieszka?ców miast nad Kamienn? w dekadzie lat siedemdziesi?tych w ?wietle listów do instytucji pa?stwowych i partyjnych
Celem pracy jest przedstawienie rzeczywisto?ci w trzech miastach dawnego województwa kieleckiego (Skar?ysko Kamienna, Starachowice i Ostrowiec ?wi?tokrzyski), w latach 1971-1980, na przyk?adzie codziennych problemów i bol?czek ich mieszka?ców, pisz?cych listy do instancji pa?stwowych i partyjnych. Cezura pocz?tkowa jak i ko?cz?ca omawiany okres nie powinny budzi? w?tpliwo?ci. S? one zwi?zana ze zmianami politycznymi, gospodarczymi i spo?ecznymi w kraju. Podstawow? baz? ?ród?ow? dla artyku?u s? biuletyny i informacje przygotowane przez Biuro Listów i Inspekcji Komitetu
Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Kielcach oraz materia?y odnalezione w zespole Wojewódzkiej Rady Zwi?zków Zawodowych w Kielcach przechowywane w Archiwum Pa?stwowym w Kielcach.
Polskie spo?ecze?stwo w socjalistycznych realiach znalaz?o si? w specyficznej sytuacji, w której drogi komunikowania si? z w?adz? by?y niemal zupe?nie zablokowane wskutek ograniczenia procedur demokratycznych. Brak mo?liwo?ci zwrócenia si? ze swymi sprawami do niezawis?ych s?dów, doprowadzi? do sytuacji w której listy kierowane do instytucji pa?stwowych sta?y si? jedyn? mo?liw? form? dochodzenia w?asnych praw ze strony obywateli.
Marcin Medy?ski
(Skar?ysko – Warszawa)
Gmina Skar?ysko-Kamienna ma ju? 100 lat!
W dniu 9 pa?dziernika 2010 r. min??a setna rocznica ustanowienia gminy Kamienna. Rocznica zapomniana, o której do niedawna nie wiedzia? nikt, nawet historycy-regionali?ci. Dotychczas utworzenie naszej gminy datowano na 1911 rok.
W dniu 19 lutego 1911 r. odby?o si? pierwsze zapisane w ksi?dze uchwa? gminy Kamienna zgromadzenie gminne, na którym podj?to kilka uchwa?, bez wyj?tku dotycz?cych spraw organizacyjnych nowej gminy . Z 13 osób, maj?cych wówczas prawo g?osu, nie przyby?a tylko jedna. Pierwszym (tymczasowym) wójtem by? Jan Wojciechowski, syn Tomasza. Na drugim zgromadzeniu, które odby?o si? 12 marca 1911 r., so?tys osady Kamienna Józef Bilski zawiadomi? uprawnionych do g?osowania (przyby?o 19 spo?ród 20 takich osób), ?e w my?l pisma z dnia 1 marca naczelnika powiatu koneckiego, konieczne s? wybory nowego, sta?ego ju? wójta. Zgromadzenie zatem jednog?o?nie wybra?o dwóch kandydatów na wójta (dotychczasowego, Jana Wojciechowskiego, i pretendenta, Ludwika Bilskiego syna Wawrzy?ca). Na kolejnym zgromadzeniu, 5 kwietnia 1911 r., ponownie wybrano kandydatów (tym razem Ludwika Bilskiego i Ludwika Wiatra). Ostatecznie pierwszym sta?ym wójtem zosta? Ludwik Bilski, s. Wawrzy?ca. Nowy wójt, w odró?nieniu od swego poprzednika, nie umia? si? podpisa? . Ludwik Bilski pe?ni? swe obowi?zki do 28 kwietnia 1913 r., kiedy to zosta? z nich zwolniony jako nieodpowiedni na stanowisko wójta; zast?pi? go wówczas Franciszek Bilski, syn Jana (pi?mienny) .
Marcin Medy?ski
(Skar?ysko-Warszawa)
Rafa?a Leona Sucheckiego opis Kamiennej w latach 20. XIX wieku
Przedstawiony opis zaczerpni?to z pami?tnika Rafa?a Leona Sucheckiego.
Rafa? Leon Suchecki, syn Antoniego i Antoniny z Szerszeniewskich, urodzi? si? 12 pa?dziernika 1817 r. w Stefankowie. Pochodzi? z rodziny szlacheckiej herbu Poraj, wywodz?cej si? z Litwy. Pami?tnik, zatytu?owany przez autora Bieg mojego ?ycia (Curriculum vitae), obejmuje lata 1817-1904. Zasadnicz? cz??? autor spisa? w latach 1897–1898, a do 1904 r. wzbogaca? go obszernymi opisami bie??cych wydarze? i (rzadziej) uzupe?nia? opis wcze?niejszych lat. Pisany wyrobionym charakterem pisma i ?adn? polszczyzn?, relacjonuje szczegó?owo ?ycie autora, przynosz?c wiele informacji nie tylko o nim samym i jego rodzinie, ale tak?e o ludziach, których spotyka? (niekiedy nawet przelotne znajomo?ci opisane s? szczegó?owo), o miejscach, w których przysz?o mu ?y? lub które odwiedza?, a tak?e o minionych i aktualnych wydarzeniach na ziemiach polskich oraz ówczesnych obyczajach. Spisany na 160 stronach (formatu 33x22 cm), oprawiony na zlecenie
jednego z dzieci autora w czarne p?ótno z wyt?oczonym z?otem na licu tytu?em Pami?tnik mojego ojca. Histori? r?kopisu wyja?niaj? notatki verso karty przedtytu?owej: r?k? Bogus?awa Firkowicza „R?kopis otrzyma?em po Karskim, pochodzi prawdopodobnie ze zbiorów Emila Zegad?owicza; pa?dziernik 1985 Bogus?aw Firkowicz” oraz r?k? Andrzeja Szczepki „R?kopis ten naby?em od p. B. Firkowicza – zim? 1993 r.”; na pocz?tku i na ko?cu r?kopisu odbito piecz?cie w?asno?ciowe „Z ksi?gozbioru Andrzeja Szczepki”. W listopadzie 1998 r. pami?tnik zosta? wystawiony na aukcji antykwarycznej Antykwariatów Warszawskich LAMUS i sprzedany (za 2500,- z?) Bibliotece Narodowej w Warszawie. Obecnie przechowywany jest w Zak?adzie R?kopisów BN, gdzie oznaczono go sygnatur? akc. 16185.
Marcin Medy?ski
(Skar?ysko-Warszawa)
Skar?yska masakra z 4 lutego 1905 r. – relacja naocznego ?wiadka
Prezentowany tekst dotyczy tragicznie zako?czonej demonstracji robotników z Kamiennej w dniu 4 lutego 1905 r. oraz pogrzebie ofiar w dniu 7 lutego 1905 r.
Pracownicy tutejszych zak?adów przemys?owych i w?z?a kolejowego w??czyli si? czynnie w fal? rozruchów, okre?lanych pó?niej jako rewolucja 1905 r. Mamy do czynienia ze spisan? na gor?co relacj? naocznego ?wiadka opisywanych wydarze?, uzupe?nion? w przypisach o szczegó?y i pozyskane pó?niej informacje . Warto zauwa?y?, ?e poza oficjalnymi, urz?dowymi dokumentami dotycz?cymi skar?yskiej masakry, nie dysponowali?my dotychczas tak szczegó?ow? relacj? jej naocznego ?wiadka.
Przemys?aw Bieniek
(Skar?ysko-Kamienna)
Z pami?tników kardyna?a Ermenegildo Pellegrinettiego w sprawie utworzenia nuncjatury apostolskiej w Polsce z dnia 21 lipca 1919 roku
Nuncjatura Apostolska w Polsce zosta?a utworzona 19 lipca 1919 r. Stolica Apostolska z ?ywym zainteresowaniem ?ledzi?a rozwój sytuacji politycznej na ziemiach polskich. W zwi?zku z tym po zapoznaniu si? z zamierzeniami biskupów polskich, które dotyczy?y wyboru nowych hierarchów ko?cio?a w poszczególnych diecezjach Benedykt XV postanowi? wys?a? do Warszawy wizytatora apostolskiego, o którego od d?u?szego czasu prosi? metropolita warszawski. Zosta? nim prefekt biblioteki watyka?skiej ksi?dz pra?at Achilles Ratti. Wizytatorowi apostolskiemu i jego sekretarzowi ksi?dzu Ermenegildo Pellegrinettiemu wizytacje dawa?y sposobno?? poznania ?ycia religijnego i dzia?alno?ci duszpasterskiej, nastrojów w?ród ludno?ci oraz stosunków spo?ecznych i narodowo?ciowych. Ermenegildo Pellegrinetti urodzi? si? w Camaiore w prowincji Lucca w Toskanii we W?oszech 27 marca 1876 r. Maj?c 22 lata wyjecha? do Rzymu specjalizowa? si? w naukach ko?cielnych. 17 maja 1901 r. uko?czy? filozofi? na Akademii Rzymskiej ?w. Tomasza z Akwinu, a 25 listopada tego? roku uzyska? dyplom paleografii i dyplomacji w Szkole Watyka?skiej Archiwum ?wi?tego. 27 czerwca 1904 r. uzyska? doktorat z prawa kanonicznego. Niezwykle interesuj?cy jest zapis dnia utworzenia nuncjatury apostolskiej w Warszawie przez pami?tnikarza, przypadaj?cy na dzie? 19 lipca 1919 r.
Spis tre?ci str. 1 do pobrania w pdf !!!
Spis tre?ci str. 2 do pobrania w pdf !!!
Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone. Opublikowane: 2012-03-30 (5756 odsłon) [ Wróć ] |
