Parszów
To wie? w powiecie starachowickim w gminie W?chock, po?o?ona nad rzek? ?arnówk? zwan? równie? Kaczk? .
Parszów - Turysci na tle przepustu zbudowanego z bloków piaskowcowych, - fot. P. Rzuchowski
Parszów wzmiankowany jest ju? w XVI w. jako o?rodek przemys?owy. W 1532 r. istnia?a tu ku?nica wodna, wymieniana powtórnie w 1644 r. jako w?asno?? dworu. Zosta?a zniszczona w 1667 r. a w jedena?cie lat pó?niej wznowi?a dzia?alno??.
Tradycje przemys?owe osady podtrzymywali biskupi krakowscy, których w?asno?ci? by?y okoliczne tereny. W 1748 r. za czasów biskupa Andrzeja Za?uskiego wzniesiony zosta? wielki piec. Produkowa? on w chwili powstania oko?o 150 t surówki rocznie. Po gruntownym remoncie w 1783 r. pracowa? nieprzerwanie a? do powodzi w 1812 r., kiedy to zosta? zburzony. Czynna obok odlewnia wykonywa?a bardzo szeroki asortyment produktów od blach, czopów poprzez garnki, kot?y, po piece, panewki i mo?dzierze. Od 1789 r., kiedy to zak?ad sta? si? w?asno?ci? rz?du, g?ówn? produkcj? stanowi?y kule armatnie.
Parszów - przelew
W 1829 r. wybudowano nowy wielki piec wed?ug planów Jacka Lipskiego. Nap?d miechów odbywa? si? za pomoc? ko?a wodnego a jako nap?d pomocniczy s?u?y?a maszyna parowa o mocy 16 KM. Przy wielkim piecu zbudowano wie?? gichtoci?gow?. Istniej?c? wraz z wielkim piecem odlewni? przebudowano w latach 1835-36. Posiada?a ona wtedy osobny budynek z miechami. Zaopatrzona by?a w aparaty do podgrzewania dmuchu i maszyn? parow? o mocy 6 KM . Funkcjonowa?y dwa piece kopu?owe i piec p?omienny. Produkcja w tym okresie przeznaczona by?a g?ównie na potrzeby wojska. Wytwarzano m.in. bomby, granaty, kartacze oraz wykonywano odlewy cz??ci budowlanych i cz??ci maszyn.
Po po?arze w 1860 r. wielki piec nie zosta? ju? odbudowany lecz czynna by?a jeszcze przez d?ugi okres odlewnia. Obecnie ca?y zak?ad w ruinie.
Zachowa?y si? dwa budynki produkcyjne, prostok?tne, murowane z kamienia. W jednym z nich po?o?onym równolegle do grobli znajdowa?a si? do niedawna szko?a (obecnie budynek w r?kach prywatnych). Od strony pó?nocnej posiada wylot podziemnego kana?u, który doprowadza? wod? na ko?o nap?dzaj?ce. Drugi budynek dwukondygnacyjny znajduje si? w ruinie. Usytuowany by? on prostopadle do poprzedniego, w budynku tym znajdowa?a si? odlewnia. W zwi?zku z prowadzon? przez d?ugi okres czasu produkcj? pocisków, budynek ten zwany jest do dzi? zbrojowni?.
Plac fabryczny od strony zachodniej, gdzie przep?ywa rzeka, wzmocniony zosta? murem oporowym wy?o?onym piaskowcem, a w cz??ci dolnej du?ymi blokami z ciosów piaskowcowych.
Przy biegn?cej niegdy? po grobli drodze Skar?ysko-Kamienna - Starachowice oraz jej odga??zieniu w kierunku Mostków i Suchedniowa wybudowano w drugiej ?wierci XIX w. osiedle fabryczne z?o?one z 16 domków. Zlokalizowane by?y po wschodniej stronie drogi do Mostków. Domki by?y murowane wykonane z kamienia ?amanego, otynkowane, parterowe, na planie prostok?ta, kryte niegdy? dwuspadowym, gontowym dachem.
Zachowa?y si? równie? elementy dawnego uj?cia wody, tj. grobla ziemna, po której bieg?a droga. Na grobli, od strony wschodniej znajduje si? przepust zbudowany z regularnych bloków piaskowcowych, a od strony zachodniej zachowa?, si? fragment przelewu, który obejmuje przyczó?ki oraz pó?koliste skrzyd?a, z których jedno ??czy si? z ciosowym murem oporowym placu.
Parszów - Fragment przelewu z przyczó?kami i pó?kolistymi skrzyd?ami z ciosów piaskowca
Na przed?u?eniu wspomnianego wy?ej kana?u krytego pod budynkiem znajduje si? otwarty kana? ziemny przy którym jest widoczne skupisko ?u?la wielkopiecowego. Widoczny jest równie? zarys zbiornika wodnego.
Oprócz wymienionych elementów zak?adu wielkopiecowego wraz z pozosta?o?ciami osiedla przemys?owego zachowa?y si? ruiny budynku - zapewne administracji - znajduj?ce si? na zachód od zak?adu, na wzgórzu. Jak wszystkie okoliczne budowle wykonany by? z kamienia ?amanego i otynkowany.
Opracowa? A. Sta?kowiak na podstawie: Stefan Wo?ejszo ,1974, Góry ?wi?tokrzyskie; S?ownik Krajoznawczy; cz.III; Studenckie Ko?o Przewodników ?wi?tokrzyskich, Warszawa
Opracowa? i dostarczy?: A. Sta?kowiak Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone. Opublikowane: 2006-03-01 (16920 odsłon) [ Wróć ] |
